نوشته احسان نوروزی، نشر چشمه

درباره کتاب

کتاب «ساخت ایران» مجموعه‌ای از روایت‌های جذاب، کاربردی و غیرکارشناسانه را از منظر احسان نوروزی نقل می‌کند. این کاوش‌ها بدون آن‌که در جنبه‌های پیچیده و فنی غرق شوند و رنگ‌وبوی تجربه انسانی از آن‌ها زدوده شود، به بسط و بررسی مسیرهای پیشرفت و شکست صنایع در مسیر خودکفایی تولید توربین ملی پرداخته‌اند. نتیجه این پژوهش‌های چندماهه در محیط‌ها و خطوط تولیدی و صنعتی و گفت‌وگوهای عمیق در قالب بیست و اندی فصل کوتاه با روایتی چندوجهی گردآوری شده‌اند تا ادای دینی به یک ‌روند پرزحمت و دستاوردی ملی باشند که منشأ بسیاری از فعالیت‌های صنعتی است.

معرفی نویسنده 

احسان نوروزی در سال 1358 در تهران متولد شد و دانش‌‎آموخته رشته ادبیات نمایشی است. او علاوه بر ترجمه چندین اثر، نویسنده رمان و جستارهای متنوعی است. روحیات حساس و سرگشته او موجب شده که خود را کارگاه و شنونده‌ای بداند که شیفته تعاملات و روزنگاره افراد است و سعی در سرک کشیدن به روح انسان دارد تا با اتکا به ابزار خود در مشاهده و استنتاج، رمز و رازِ جادویی‌ترین تعاملات را از واقعیات روزمره بیرون بکشد. به همین دلیل است که آثار این نویسنده در رمان‌ها محدود نشده‌اند و حتی پایشان را به کاوش‌های ارزشمندی چون کتاب مورد بررسی ما در زمینه چالش‌های ساخت‌وسازهای صنعتی در ایران هم باز کرده‌اند. لحن صمیمانه و دغدغه‌مند احسان نوروزی از نخستین جمله کتاب که آن‌را «تقدیم به آنها که ماندند» کرده است تا پایان کتاب عمیقاً درگیر می‌کند تا این بار با دیدی همدلانه و کنجکاوانه مسیرهای صنایع ساخت را که بر خون و عرق بسیاری از افراد طی شده نمایش و تفسیر کند.

تحلیل محتوای کتاب

هدف کتاب این است که در بررسی روند ساخت توربین ملی، دستاوردهای صنعتی را نه‌تنها از منظر فنی، بلکه از منظری وسیع‌تر از نگاه اجتماعی و تاریخی و روایی تحلیل کند و درعین‌حال بازتاب‌دهنده دغدغه‌ها، چالش‌ها و امیدهای مردمانی باشد که در بطن تولید صنعتی ایران نقش دارند. این روایت صنعتی تلاش دارد تا بخشی از زندگی جمعی را به تصویر بکشد؛ از موفقیت‌ها گرفته تا ناکامی‌هایی که جزئی از این مسیر پرچالش بوده‌اند. 
در فرایند ساخت توربین‌ها و توربو کمپرسورها نگرشی چندلایه به موضوع لحاظ شده که طی آن نویسنده با استفاده از رویکردی هوشمندانه و سرشار از کنجکاوی، به طرح سؤالات متفکرانه و بنیادین دست‌زده و تلاش کرده است تا با مصاحبه با افرادی که در سطوح مختلف این حوزه فعالیت داشته‌اند، نگاه جامعی به مسئله ایجاد کند. این روایت میان تجربیات عملی و تحلیل نظری تعامل برقرار کرده و تلاش کرده تصویری چندوجهی از چالش‌ها، دستاوردها و مسیرهای طی شده ارائه دهد. 

توربین‌ نقشی انکارناپذیر در صنعت دارد و حیات بسیاری از کارخانه‌ها به آن بستگی دارد. ابتدا نویسنده با نگاهی عمیق به دغدغه و چالش‌های ساخت توربین در طول تاریخ پرداخته و به‌ویژه تاریخ صنایع مشابه در زمینه خودروسازی، نظامی و تجاری را در دهه 40 مورد بررسی قرار داده است. پس از جنگ، خودکفایی صنایع اهمیتی دوچندان یافت و  تأثیر فرهنگ و تغییرات اجتماعی بر الگوهای ساخت‌وساز و صنایع بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.
نویسنده پس از بررسی صنایع کلیدی مرتبط که پایه‌های اصلی اقتصاد و زیرساخت‌سازی در ایران را تشکیل می‌دهند، به ارزیابی چالش‌هایی مانند کمبود منابع مالی، فناوری‌های پیشرفته، نیروی متخصص و مدیریت مؤثر پرداخته است و ظرفیت‌ها و فرصت‌های پیش رو به‌خصوص در حیطه منبع انسانی را برجسته کرده است.
بررسی نقش تأمین‌کنندگان اصلی و فرعی در زنجیره تأمین بدون برنامه‌ریزی انتقال دانش فنی امکان‌پذیر نیست. جذب نیروهای جوان و جدید و برنامه‌ریزی دوره‌های آموزشی به‌منظور برنامه‌ریزی و کنترل ریسک مدیریت صنعت را به‌صورت یکپارچه ممکن می‌کند. 
افراد درگیر فرایندهای پیچیده روحیات و مهارت‌های متفاوتی دارند و هم‌نشینی این مهارت‌ها به‌منظور شکل‌گیری یک هدف واحد و پویا باهدف انتقال تکنولوژی کار آسانی نیست و استراتژی، زیرساخت و تعامل و مشارکت متخصصان را طلب می‌کند. اما چیزی که بیش از همه نیاز است روحیه‌ای پر تلاش و خستگی‌ناپذیر است که در مقابل تمامی کسانی که هیچ اطمینانی به پیشرفت ندارند، قد علم کند.
دستیابی به فناوری صنعتی که دستاورد ملی محسوب شود کار آسانی نیست. در مولد بودن در سطح خُرد، استقلال، دستاوردها و بهینه‌سازی‌ها اهمیت دارد. در سطح کلان، اشتغال‌زایی، تأثیر بر تورم و بیکاری اهمیت دارد و در سطح توسعه نقش صنعتی دستاورد در ارتقای نظام حیات جمعی ضرورت پیدا می‌کند تا به آن رنگ‌وبویی ملی و ارزشمند بدهد.
نویسنده تلاش می‌کند آینده صنعت ساخت‌وساز را باتوجه‌به روندهای جهانی، نیاز به نوآوری‌های فناورانه و اهمیت حرکت به‌سوی توسعه پایدار پیش‌بینی کند و با نگاهی جامع و انسانی، دانشجویان، پژوهشگران، مهندسان و مدیرانی را که در حوزه مطالعات توسعه‌ای، برنامه‌ریزی شهری و صنعتی و یا ساخت‌وساز فعال هستند به پیشروی همه‌جانبه در صنایع، با تجهیز به روحیه‌ای شکست‌ناپذیر دعوت کند.

سخن پایانی

روش‌های دستیابی به یک محصول پیچیده که از اهمیت ملی برخوردار است و می‌تواند به‌عنوان یک دستاورد ارزشمند تلقی شود، مستلزم نگرشی باز، منعطف و همراه با خلاقیت در مواجهه با مراحل مختلف آن است. در این مسیر، گاهی لازم است که اصول بنیادی و کلی دیزاین موردتوجه قرار گیرند، چرا که این اصول می‌توانند به ایجاد چارچوب اولیه کمک کنند. درعین‌حال، در زمینه‌های تخصصی و فنی‌تر، به‌کارگیری رویکردی از پایین‌به‌بالا (bottm-up) ضروری است تا جزئیات به‌صورت دقیق و مرحله‌ای شکل بگیرند و تکمیل شوند.

از طرف دیگر، عواملی از جمله شناسایی و استفاده از مواد جایگزین مناسب، طراحی و اجرای یک زنجیره تأمین کارآمد که توانایی پاسخ‌گویی به نیازهای پروژه را داشته باشد، و همچنین انعقاد قراردادهایی که منجر به کاهش هزینه‌ها و حداقل‌سازی زیان‌های احتمالی شوند، از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این، در فرایند ساخت محصولی چون توربین ملی که می‌تواند نقش عمده‌ای در توسعه بسیاری از صنایع ایفا کند، حمایت از اصول صداقت در مدیریت کلی پروژه و تقویت انگیزه‌های تیمی میان تمامی اعضای دخیل، ضروری است و یکپارچگی و هماهنگی مؤثر میان تمامی مراحل اجرایی نیز تضمینی برای موفقیت این دستاورد مهم ملی محسوب می‌شود.